Πολιτικό και νομικό χαστούκι για την Κύπρο συνιστά η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία κρίθηκε ένοχη για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δύο Σύρων προσφύγων το 2020, καθώς, σύμφωνα με την απόφαση, αναχαιτίστηκαν στη θάλασσα από τις κυπριακές Αρχές και επιστράφηκαν στον Λίβανο χωρίς να εξεταστούν οι αιτήσεις ασύλου τους.
Σε αυτό το πλαίσιο, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να καταβάλει το ποσό των 44.000 ευρώ στους δύο Σύρους (22.000 ευρώ στον καθέναν) συν τα δικηγορικά έξοδα (περίπου 5 χιλιάδες ευρώ, τα οποία θα πληρωθούν από κοινού).
Πιο συγκεκριμένα, στην απόφασή του δικαστηρίου αναφέρεται ότι η υπόθεση κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας, με αρ. αίτησης 39090/20, αφορούσε την αναχαίτιση Σύρων υπηκόων στη θάλασσα από τις κυπριακές Αρχές και την άμεση επιστροφή τους στον Λίβανο. Σύμφωνα με το δικαστήριο, οι δύο Σύροι είχαν ήδη περάσει τέσσερα χρόνια σε δομή προσφύγων, αφού είχαν διαφύγει από τη Συρία λόγω του εμφυλίου πολέμου.
Οι αιτούντες, όπως αναφέρεται, υποστήριξαν ότι ήταν αιτούντες άσυλο και είχαν δηλώσει ότι επιθυμούσαν να ζητήσουν άσυλο στην Κύπρο, ωστόσο η κυπριακή κυβέρνηση τους αντιμετώπισε ως οικονομικούς μετανάστες.
Ως εκ τούτου, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι, λόγω της επιστροφής των αιτούντων στον Λίβανο, παραβιάστηκε, μεταξύ άλλων:
- Το Άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που αφορά την απαγόρευση της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης
- Το Άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 που απαγορεύει τη συλλογική απέλαση αλλοδαπών
- Το Άρθρο 13 που προνοεί το δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικο μέσο
Συνεπώς, το δικαστήριο έκρινε ότι οι κυπριακές Αρχές είχαν ουσιαστικά επιστρέψει τους Σύρους στον Λίβανο χωρίς να επεξεργαστούν τις αιτήσεις ασύλου τους και χωρίς να ακολουθήσουν τα βήματα που απαιτούνται από τον Προσφυγικό Νόμο.
«Ήταν σαφές από τις καταθέσεις της κυπριακής κυβέρνησης ότι οι εθνικές Αρχές δεν είχαν πραγματοποιήσει καμία εκτίμηση του κινδύνου ελλείψει πρόσβασης σε αποτελεσματική διαδικασία ασύλου στον Λίβανο ή των συνθηκών διαβίωσης των αιτούντων άσυλο εκεί, και δεν είχαν εκτιμήσει τον κίνδυνο επαναπροώθησης -δηλαδή της βίαιης επιστροφής προσφύγων σε χώρα όπου ενδέχεται να υποστούν διώξεις. Ούτε είχαν εξετάσει την ειδική κατάσταση των ενδιαφερομένων ατόμων», επισημαίνεται στο δελτίο Τύπου που συνοδεύει την απόφαση του ΕΔΔΑ.
«Ασυνέπειες»
Το δικαστήριο εντόπισε την ίδια ώρα «ασυνέπειες μεταξύ των ημερομηνιών άφιξης και αναχαίτισης» που έδωσε η κυβέρνηση σε σύγκριση με το αίτημα για άσυλο.
Με βάση τα στοιχεία που εξέτασε, το δικαστήριο έκρινε ότι, κάτω από αυτές τις συνθήκες, η εκδοχή των αλλοδαπών είναι αξιόπιστη, αφού η κυπριακή κυβέρνηση δεν είχε παράσχει στοιχεία που να αντικρούουν τους ισχυρισμούς των αιτούντων (αλλοδαπών). Υπό αυτό το πρίσμα, το δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι κυπριακές Αρχές είχαν ουσιαστικά επιστρέψει τους Μ.Α. και Ζ.Ρ. στον Λίβανο χωρίς να εξεταστούν τα αιτήματά τους για άσυλο και χωρίς να έχουν ακολουθηθεί όλα τα βήματα που απαιτούνται στη βάση του νόμου που αφορά τους πρόσφυγες.
Η κυβέρνηση, σύμφωνα με το δικαστήριο, υποστήριξε ότι οι δύο αιτητές ασύλου είχαν επιστραφεί στον Λίβανο βάσει διμερούς συμφωνίας μεταξύ Κύπρου και Λιβάνου, η οποία προέβλεπε την επανεισδοχή χωρίς καμία διατύπωση περί ατόμων που είχαν εισέλθει παράνομα στην Κύπρο. Η Κυπριακή Δημοκρατία, σύμφωνα πάντα με το δικαστήριο, υποστήριξε επίσης ότι ο Λίβανος ήταν μια ασφαλής τρίτη χώρα λόγω των καλών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, αλλά και της παρουσίας της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες στον Λίβανο. Ως προς αυτό, το δικαστήριο επανέλαβε ότι τα κράτη δεν μπορούν να αποφύγουν τη δική τους ευθύνη στηριζόμενοι σε υποχρεώσεις που απορρέουν από διμερείς συμφωνίες με άλλες χώρες (στην προκειμένη Κύπρου-Λιβάνου).
Το δικαστήριο έκρινε επίσης ότι οι πληροφορίες που ήταν διαθέσιμες εκείνη την εποχή επεσήμαναν διάφορες ελλείψεις στο σύστημα ασύλου του Λιβάνου και στη γενική προστασία των αιτούντων άσυλο, τις οποίες οι κυπριακές Αρχές γνώριζαν ή όφειλαν να γνωρίζουν. «Από τις παρατηρήσεις της κυβέρνησης ήταν προφανές ότι οι εθνικές Αρχές δεν είχαν πραγματοποιήσει καμία αξιολόγηση του κινδύνου έλλειψης πρόσβασης σε μια αποτελεσματική διαδικασία ασύλου στον Λίβανο και δεν είχαν αξιολογήσει τον κίνδυνο επαναπροώθησης ή τις συνθήκες διαβίωσης των αιτούντων άσυλο εκεί. Ως εκ τούτου, η Κύπρος δεν είχε εκπληρώσει τη διαδικαστική της υποχρέωση βάσει του Άρθρου 3 της Σύμβασης πριν από την απομάκρυνση των αιτούντων από την Κύπρο», σημειώνει το δικαστήριο.
Σύμφωνα με το δικαστήριο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απομάκρυνση των αιτητών ασύλου από τα κυπριακά χωρικά ύδατα και η αναγκαστική επιστροφή τους στον Λίβανο συνιστά «απέλαση».
Τα κράτη διατηρούν το δικαίωμα ελέγχου της εισόδου, διαμονής και απομάκρυνσης αλλοδαπών, τονίζει το δικαστήριο, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι τα προβλήματα που αντιμετώπισαν τα κράτη στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών ή στην υποδοχή των αιτούντων άσυλο δεν δικαιολογούν πρακτικές που δεν είναι συμβατές με τη Σύμβαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ή τα Πρωτόκολλά της.
Παλιές αμαρτίες
Σχολιάζοντας την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το Υφυπουργείο Μετανάστευσης τονίζει ότι τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται έλαβαν χώρα το 2020. «Εν παση περιπτώσει, θα μελετήσουμε την απόφαση και θα διερευνηθούν οι συνθήκες που αφορούν την υπόθεση αυτή», είπε στον «Π» ο υφυπουργός Μετανάστευσης, Νικόλας Ιωαννίδης. Το Υφυπουργείο Μετανάστευσης εκφράζει την ίδια ώρα τη θέση ότι «επί θητείας της παρούσας κυβέρνησης, οι περιπολίες της Λιμενικής και Ναυτικής Αστυνομίας διεξάγονται σύμφωνα με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο, πάντα με σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι από τότε που ξεκίνησαν οι περιπολίες δεν είχαμε περιστατικό έρευνας διάσωσης που να αφορά μετανάστες».
Αποχαρακτηρισμός
Οι ροές διά θαλάσσης έχουν εκμηδενιστεί λόγω των μέτρων που πήρε η κυβέρνηση από τον περασμένο Απρίλιο, λέει το Υφυπουργείο Μετανάστευσης και προσθέτει ότι πολλοί Σύροι το τελευταίο διάστημα έχουν επιστρέψει από τον Λίβανο στη Συρία, «κάτι που καταδεικνύει την ανάγκη για συζήτηση αναφορικά με την κατάσταση στη Συρία και τη δημιουργία συνθηκών για επιστροφή Συρων υπηκόων στην πατρίδα τους».
Ξεκάθαρη απόφαση
Μιλώντας στον «Π», ο καθηγητής Νομικών Αχιλλέας Αιμιλιανίδης χαρακτήρισε την απόφαση του ΕΔΔΑ «ξεκάθαρη» προσθέτοντας ωστόσο ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορούσε να αποταθεί στο ΕΔΔΑ υπό τη διευρυμένη του σύνθεση και να ασκήσει έφεση.
Πάντως οι επικρίσεις για επαναπροωθήσεις δεν τελειώνουν στην απόφαση του ΕΔΔΑ, αφού και επί της σημερινής διακυβέρνησης η Κύπρος κατηγορήθηκε για push backs ενώ, σύμφωνα με τις πληροφορίες, έγιναν και σχετικές καταγγελίες και ως εκ τούτου δεν αποκλείται να προκύψουν και νέες καταδίκες.
